خبرگزاری مهر -گروه هنر-ندا زنگینه-آروین موذن‌زاده؛ انیمیشن سینمایی «یوز»، محصول انیمیشن سوره و ویستامدیا همزمان با سال تحصیلی جدید از ۲ مهر اکران خود را در سینماها شروع کرده و در این مدت توانسته است به فروش خوبی دست پیدا کند و در صدر جدول فروش نیز قرار گیرد.

داستان انیمیشن «یوز» درباره یک یوز ایرانی است که در نیویورک زندگی مجلل و پرزرق‌وبرقی دارد اما با وجود رفاه و آسایشی که در محیطی کاملاً متفاوت تجربه کرده، احساس می‌کند از ریشه‌ها و هویت واقعی خود فاصله گرفته است. همین احساس، او را وارد مسیری تازه می‌کند؛ سفری پرچالش و پرهیجان برای بازگشت به سرزمین مادری و کشف دوباره اصالت وجودی خود. در طول این سفر، او با اتفاقات و موقعیت‌های طنزآمیز و دراماتیکی روبه‌رو می‌شود و این مسیر سرشار از درس‌هایی است که مخاطب نوجوان و خانواده‌ها نیز از آن بهره خواهند برد.

به بهانه اکران انیمیشن سینمایی «یوز»، میزگردی با حضور رضا ارژنگی کارگردان، احسان کاوه تهیه‌کننده و حامد عزیزی مدیر دوبلاژ این فیلم در خبرگزاری مهر برگزار شد. در این نشست، فرآیند پیچیده تولید این اثر انیمیشنی از اولین ایده تا مراحل پایانی، مورد بحث و بررسی قرار گرفت. همچنین احسان کاوه درباره پیچیدگی نگارش فیلمنامه برای انیمیشن و وضعیت اقتصاد انیمیشن در ایران صحبت کرد.

قسمت اول گفتگو با عوامل «یوز» را در ادامه می‌خوانید:

پخش رایگان انیمیشن ۵۰میلیون دلاری؛ گربه‌ای که موی کارگردان را سفید کرد

* فرآیند شکل‌گیری اولیه و جلب حمایت برای پروژه انیمیشن «یوز» از سوی مرکز انیمیشن سوره، چگونه آغاز شد و چه مراحلی را طی کرد؟

رضا ارژنگی: در سال ۱۳۹۶ در جستجوی نمادی کاملاً ایرانی بودم. باور داشتم هنگام گفتگو با نهادها برای ساخت انیمیشن، ابتدا بر بومی‌سازی تأکید می‌شود؛ یعنی نخست باید درباره هویت خودمان اثر تولید کنیم و سپس به ایده‌های جهان‌شمول‌تر بپردازیم. پس از جستجوی فراوان، به این نتیجه رسیدم که نمادی برتر از یوزپلنگ ایرانی برای این هدف وجود ندارد. همچنین توجه به خطر انقراض این گونه و اهمیت روزافزون موضوع، انگیزه دیگری برای انتخاب آن بود. من با سرمایه شخصی یک تیزر کوتاه ساختم که داستان ورود یک یوز به ایران را روایت می‌کرد. در ابتدا گفتگوهای خصوصی با یک تهیه‌کننده برای اجرای پروژه انجام شد اما این همکاری محقق نشد. سپس از طریق آقای شروین فضلعلی‌زاده که در بخش بین‌الملل مرکز انیمیشن حوزه هنری فعالیت دارد، با این مرکز ارتباط برقرار کردم. در آن زمان آقای احسان کاوه ریاست مرکز انیمیشن سوره را بر عهده داشت و من تیزر را به ایشان ارائه کردم. ایشان به شکلی کاملاً حرفه‌ای و با نگاهی سینمایی با پروژه برخورد کردند و تیزر در سالن سینمای تخصصی مرکز انیمیشن به نمایش درآمد. در پایان نمایش، چراغ سبزی برای آغاز پروژه به ما نشان دادند و از آن زمان، نگارش فیلمنامه شروع شد. پس از دو تا سه بار بازنویسی، به نسخه نهایی فیلمنامه سینمایی «یوز» دست یافتیم.

من به‌طور خاص از شخصیت «پو» در انیمیشن پاندای کونگ‌فوکار بسیار الهام گرفتم، چرا که این الگوها پیش‌تر کارآمدی خود را اثبات کرده‌اند *درباره طراحی کاراکتر یوز توضیح دهید. شخصیت یوز ارجاعاتی هم به شخصیت‌های معروفی مانند گارفیلد و پاندای کنگ فو کار دارد دلیل این اتفاق چه بود؟

رضا ارژنگی: بله، من به‌طور خاص از شخصیت «پو» در انیمیشن «پاندای کونگ‌فوکار» بسیار الهام گرفتم، چرا که این الگوها پیش‌تر کارآمدی خود را اثبات کرده‌اند. من نیز قصد نداشتم در نخستین کارم ریسک غیرمعمولی انجام دهم و خلاف جهت جریان حرکت کنم. درام زمانی شکل می‌گیرد که نقصی وجود داشته باشد و اگر ما یک یوزپلنگ عضلانی را نشان می‌دادیم که در کنار خانواده‌اش در ایران زندگی می‌کند، قطعاً داستان جذابی شکل نمی‌گرفت. در نتیجه، یک یوزپلنگ چاق و تنبل را تصویرسازی کردیم که در آمریکا و در فاصله‌ای دور از خانه، فقط می‌خورد و می‌خوابد.

*داستان «یوز» از الگوی جذاب سفر قهرمان پیروی می‌کند اما داستان آن بسیار قابل پیش بینی و تک خطی است و همین ممکن است از جذابیت آن کم کند. برای نگارش فیلمنامه این اثر چقدر زمان صرف شد؟

رضا ارژنگی: ما سه بار فیلمنامه را بازنویسی کردیم اما منظورم از بازنویسی این نبود که هر بار لزوماً متن بهتر می‌شد. صادقانه بخواهم بگویم، ما سه بار بازنویسی انجام دادیم و هر بار کل داستان فیلممان تغییر می‌کرد تا اینکه به همین نسخه نهایی رسیدیم. واقعیت این است که نگارش فیلمنامه کار سهل و ممتنعی است و ممکن است در نگاه اول ساده به نظر برسد.

در انیمیشن، متن فیلمنامه ارتباط بسیار نزدیکی با تکنیک تولید دارد؛ یعنی فیلمنامه باید خود را با تکنیک انیمیشن تطبیق دهد

احسان کاوه: فیلمنامه اساساً چالشی‌ترین، پرارزش‌ترین، گران‌قیمت‌ترین و مهم‌ترین بخش هر کار انیمیشن، فیلم سینمایی رئال، سریال و … محسوب می‌شود. در کل ۳۶ وضعیت نمایشی وجود دارد و تمام آثاری که خلق می‌شوند، در یکی از این حالت‌ها جای می‌گیرند. از طرفی، وقتی وارد فضای فانتزی می‌شوید، دستتان بازتر است اما در عین حال باید تلاش کنید که اثرتان کیفیت بالاتری هم داشته باشد. در مقابل، تلاش ما برای نوشتن یک فیلمنامه خوب، یافتن ایده‌ای جدید و دستیابی به جهانی فانتزی است که برای مخاطب جذاب باشد. فیلمنامه‌نویسی کاری کاملاً تکنیکال است و در انیمیشن، متن فیلمنامه ارتباط بسیار نزدیکی با تکنیک تولید دارد؛ یعنی فیلمنامه باید خود را با تکنیک انیمیشن تطبیق دهد. به‌عنوان مثال، ساختن پر پرنده در جهان انیمیشن یک چالش جدی است و فیلمنامه‌نویس باید در هنگام نگارش به این چالش توجه کند. به‌طور نمونه، انیمیشن «پایپر» که برنده اسکار شد، با این هدف ساخته شد که بتواند بال پرنده را در حالت‌های خیس، خشک، جوجه و… به‌خوبی نمایش دهد. کمپانی دیزنی حدود ۱۰۰ سال قدمت دارد و طی این مدت، آزمون‌وخطاهای بسیاری انجام داده تا به این نقطه برسد که هزاران ترفند را در فیلمنامه خود به کار گیرد تا فرآیند ساخت انیمیشن ساده‌تر شود. به‌عنوان مثال، در انیمیشن «روح»، حدود نیمی از فیلم شامل کاراکترهایی است که در واقع یک نقطه نورانی هستند و دست، لباس و... ندارند. یا در مثالی دیگر، به سراغ عناصری می‌روند که معادل بیرونی ندارند، زیرا تولید آنها آسان‌تر است. چرا که مخاطب وقتی چیزی را می‌بیند که معادل بیرونی دارد، بلافاصله ذهنش آن را با نسخه واقعی مقایسه می‌کند. ما در فیلمنامه خودمان، کاراکتر «استاد پیشول دم پشمکی» را داریم که کل وجودش از مو تشکیل شده و در واقع، همان شخصیت کوتاه، موی آقای ارژنگی را سفید کرد. (می‌خندد)

پخش رایگان انیمیشن ۵۰میلیون دلاری؛ گربه‌ای که موی کارگردان را سفید کرد

*به طور کلی این چالش در دنیا نیز وجود دارد که مخاطب کودک همراه با پدر و مادر خود به سینما می‌رود و آثار باید به گونه‌ای باشد که این گروه سنی را هم جذب کند.

احسان کاوه: بله این نکته درست است یعنی برای نگارش فیلمنامه انیمیشن هم باید ملاحظات فنی را رعایت کرد و هم این واقعیت را در نظر گرفت که یک کودک خردسال به‌تنهایی به سینما نمی‌آید و پدر و مادر نیز باید در سالن سینما سرگرم شوند. بدون شک، فیلمنامه‌نویسی در ایران با چالش‌هایی روبه‌رو است و ما از این نظر ادعایی نداریم. در برخی از انیمیشن‌های ایرانی، چندین پیرنگ موازی وجود دارد که برای درک آنها، کودک نیاز به ذهنی بسیار پیچیده دارد. درحالی که کودکان یک داستان خطی و سرراست را ترجیح می‌دهند. من از انیمیشن «لوپتو» نیز به همین دلیل دفاع می‌کنم، چرا که روایتی خطی و مستقیم دارد. یعنی هم باید به جنبه‌های تکنیکی فیلمنامه توجه کنیم و هم یک داستان ساده و قابل پیگیری ارائه دهیم، زیرا استفاده از فلش‌بک و روایت‌های پیچیده، کودکان را سردرگم می‌کند. از سوی دیگر باید به پدران و مادران و همراهان کودکان در سالن سینما نیز توجه داشته باشیم. من یک مدرسه خاص را در نظر گرفتم تا دانش‌آموزان آن «یوز» را تماشا و بازخورد آنها را بررسی کنم. قصد من این بود که بررسی کنم کودکان چقدر داستان را متوجه شده‌اند و کدام بخش از روایت را بیشتر پسندیده‌اند. اگر ما و نهادهای فرهنگی روی این بازخوردها کار کنیم و آنها را پردازش و تبدیل به متنی تحلیلی کنیم، قطعاً در فیلمنامه بعدی کمکمان خواهد کرد. متأسفانه در حال حاضر، نگاه ما بیشتر سلبی است و در کار بعدی نیز تنها به خودمان و تجربیات شخصی متکی هستیم. درحالی که کمپانی مانند دیزنی با صد سال آزمون و خطا، به فرمولی دست یافته است که می‌داند چگونه برای آثارش فیلمنامه‌ای جذاب بنویسد.

اگر ما و نهادهای فرهنگی روی این بازخوردها کار کنیم و آنها را پردازش و تبدیل به متنی تحلیلی کنیم، قطعاً در فیلمنامه بعدی کمکمان خواهد کرد. متأسفانه در حال حاضر، نگاه ما بیشتر سلبی است و در کار بعدی نیز تنها به خودمان و تجربیات شخصی متکی هستیم حامد عزیزی: آقای ارژنگی در سال ۱۳۹۴ تریلر این پروژه را به من نشان دادند تا آن را دوبله کنم، چرا که ایشان در آن زمان در جست‌وجوی تهیه‌کننده برای ساخت این فیلم بودند. راستش را بخواهید، من به دلیل شرایط نامساعد سینما در آن دوره، امید چندانی به یافتن تهیه‌کننده نداشتم. پس از ساخته‌شدن نسخه سینمایی نیز، من به‌صورت اتفاقی به پروژه پیوستم و کار آغاز شد. تلاش من بر این بود که از مدیران دوبلاژ و دوبلورهای پیشکسوت حتماً در این پروژه استفاده شود. حتی اگر در حد صدای یک تلویزیون در صحنه‌ای کوتاه بود، دوست داشتم این عزیزان در کنار ما باشند، چرا که صدایشان به اثر غنا و هویت ویژه‌ای می‌بخشید. برای شخصیتی که نماینده ایران است و به‌جای استفاده از الگوی رایج در مستندهای دهه ۵۰، از استاد ممدوح کمک گرفتیم. همچنین، شخصیت «استاد پشول دم پشمکی» را استاد مدقالچی دوبله کردند.

*گاهی احساس می‌شد که صداها در دوبله شباهت زیادی باهم دارند و گویا یک نفر چند شخصیت را دوبله کرده است.

حامد عزیزی: در این فیلم، تنها کسی که سه شخصیت متفاوت را دوبله کرد، من بودم. من دوبله شخصیتِ یوز، هوشنگ خان دایی یوز و همچنین دوران بچگی یوز را بر عهده داشتم. برای تمامی شخصیت‌های فرعی نیز، دوبلور مخصوص و جداگانه‌ای در نظر گرفته شد.

پخش رایگان انیمیشن ۵۰میلیون دلاری؛ گربه‌ای که موی کارگردان را سفید کرد

*هوشنگ خان را با لهجه کرمانی دوبله کردید، برای ادای لهجه کرمانی با چالش مواجه نبودید؟

حامد عزیزی: من از سال ۱۳۷۲ یک دوست کرمانی داشتم و اگر خود آقای ارژنگی نبودند، این امکان را نداشتم که این شخصیت را با لهجه کرمانی دوبله کنم. دوبله شخصیت دایی هوشنگ برای من تجربه بسیار جالبی بود. قبلاً برخی از تهیه‌کنندگان تمایل داشتند چهار داستان را در یک فیلم جای دهند، اما «یوز» اینگونه نبود. من تجربه دوبله هشت انیمیشن قبلی را داشتم و می‌دانستم که اگر در برخی لحظات با مخاطب شوخی نکنی، بچه‌ها نمی‌خندند. از طرفی، باید بسیار مراقب این نوع شوخی‌ها باشی که هم بزرگترها را درگیر کند و هم برای بچه‌ها بدآموزی نداشته باشد. این دیالوگ‌نویسی‌ها و شوخی‌ها باید از جنس دنیای کودک باشد و زبان آنها را بلد باشی. کار کردن برای کودکان فرمول خاص خود را دارد و بسیار دشوار است. من این افتخار را دارم که سال‌ها در حوزه کودک فعالیت کرده‌ام و می‌دانم چه شوخی‌هایی را باید به کار ببریم که دوپهلو نباشد. به طور کلی، دوبله و اکران «یوز» حدود یک ماه زمان برد و از همان ابتدا نیز می‌دانستیم که مخاطبان از آن استقبال خواهند کرد.

*در چند سال اخیر، انیمیشن ایران پیشرفت چشم‌گیری داشته و توانسته است جایگاه خود را در اکران پیدا کند. با این حال، بیشتر انیمیشن‌ها دارای ایده و ایدئولوژی یکسانی هستند و بر اساس آن ساخته می‌شوند. در واقع، درام این آثار حول یک پیام اخلاقی مشخص شکل می‌گیرد. به نظر شما، انیمیشن ایران تا چه زمانی می‌تواند به این شیوه ادامه دهد، به‌گونه‌ای که سفارش دهندگان، فیلم‌ها را بر اساس موضوعات خاص تولید کنند؟ زیرا ممکن است از نقطه‌ای به بعد، این رویکرد باعث دفع مخاطب شود.

حامد عزیزی: من این نکته را همین جا عرض کنم که از سال ۹۴ که آقای ارژنگی این انیمیشن را ساختند، داستان «یوز» در نیویورک اتفاق می‌افتاد و اصلاً ارتباطی با اتفاقات سیاسیِ چند سال اخیر نداشت. ایشان در آن زمان اصلاً تهیه‌کننده نداشتند و هیچ نهادی هم پیشنهاد ساخت این انیمیشن را به او نداده بود.

در شبکه نمایش خانگی بیزینسی وجود دارد که انیمیشن‌های خارجی را بدون پرداخت حتی یک ریال پخش می‌کنند، مثلاً برای انیمیشن «فروزن» که حدود ۵۰ میلیون دلار برایش هزینه شده، یک پلتفرم همان اثر را در کمتر از یک ساعت، رایگان پخش می‌کند. چطور می‌توان با چنین پلتفرمی وارد مذاکره شد تا در ساخت انیمیشن سرمایه‌گذاری کند؟ احسان کاوه: باید به این موضوع از چند منظر نگاه کرد. به‌طور کلی، هر سرمایه‌گذاری در هر کاری به دنبال منفعت است. وقتی در سال ۹۶ رضا ارژنگی «یوز» را نزد من آورد، مرکز انیمیشن سوره برای تامین بودجه با مشکلاتی مواجه بود و حتی پروژه «لوپتو» که پروژه گران‌قیمتی نبود، کند پیش رفت. برای «یوز» به جاهای زیادی مراجعه کردیم؛ حتی با آقای دادمان نزد آقای کلانتری در سازمان محیط زیست رفتیم تا بتوانیم مشارکت بگیریم، همچنین با چندتا از شبکه‌های نمایش خانگی وارد گفتگو شدیم اما هیچ نتیجه‌ای حاصل نشد.

در شبکه نمایش خانگی بیزینسی وجود دارد که انیمیشن‌های خارجی را بدون پرداخت حتی یک ریال پخش می‌کنند، مثلاً برای انیمیشن «فروزن» که حدود ۵۰ میلیون دلار برایش هزینه شده یک پلتفرم همان اثر را در کمتر از یک ساعت، رایگان پخش می‌کند. چطور می‌توان با چنین پلتفرمی وارد مذاکره شد تا در ساخت انیمیشن سرمایه‌گذاری کند؟ واقعیت این است که در اقتصاد انیمیشن ایران نمی‌توان به درآمدزایی فکر کرد. به همین دلیل نهاد سفارش‌دهنده پای کار می‌آید؛ مسلماً وقتی نفع اقتصادی در میان نباشد، آنها به دنبال منافع غیراقتصادی و ایدئولوژیک خود هستند اما این نکته درست است که باید خواسته‌هایشان را به شکلی شفاف و درست بیان کنند. مسلماً ما در ایران سرگرمی محض به آن معنا نداریم اما مسئله این است که چه بگوییم و چگونه بگوییم؟ و این موضوع کاملاً به سفارش‌دهنده بازمی‌گردد. من حتی یک ریال هم از جیب شخصی هزینه نکردم اما دوستان در حوزه هنری و دکتر مافی واقعاً دست ما را در تولید این اثر باز گذاشتند و هیچ فشاری وجود نداشت. این مشکل زمانی حل می‌شود که یک صندوق ویژه برای تولید انیمیشن ایجاد شود به طور مثال اگر از هر دقیقه انیمیشنی که در شبکه نمایش خانگی پخش می‌شود، هزینه دریافت شود و در چنین صندوقی سرمایه‌گذاری شود، رقم قابل‌توجهی جمع می‌شود.

ادامه دارد...

جهشی در سطح دی اکسید کربن در جو زمین